اربعین حسینیروز ۲۰ ماه صفر و چهلمین روز واقعه کربلا و شهادتامام حسین(ع) است. مشهور است که اسیران کربلا روز ۲۰ ماه صفر سال ۶۱ ه.ق در بازگشت از شام، برای زیارت مدفن امام حسین(ع) به کربلا آمدهاند. همچنین در این روز جابر بن عبدالله انصاری به زیارت قبر امام حسین(ع) آمده است. این روز در ایران تعطیل رسمی است. شیعیان در روز اربعین به عزاداری مشغول میشوند و دستههای عزاداری در خیابانها به حرکت درمیآیند. راهپیمایی گسترده شیعیان که سعی میکنند خود را با پای پیاده برای روز اربعین به کربلا برسانند، در سالهای اخیر و پس از سقوط رژیم بعث عراق، به یکی از مهمترین و گستردهترین مراسم عزاداری شیعیان جهان، تبدیل شده و حتی در زمره بزرگترین اجتماعات مذهبی جهان قرار گرفته است. هم اکنون بیشترین زائرانی که در اربعین به عراق میروند، از کشور جمهوری اسلامی ایراناند.
در مورد زمان بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا پس از واقعه عاشورا سه نظر مطرح است:
۱- برخی معتقدند این زیارت در سال نخست روی نداده و بلکه به دلیل دوری مسافت، اصلا چنین زیارتی ممکن نبوده، زیرا پیمودن مسیر کوفه تا شام و سپس بازگشت به کربلا در مدت زمان ۴۰ روز، برای کاروان اسرای کربلا ممکن نبوده است. محدث نوری [۱] و شیخ عباس قمی [۲] طرفدار این نظریه هستند. علاوه بر این که گزارش معتبری نیز بر اثبات این رویداد در دست نیست.[۳]
۲-برخی ضمن پذیرش اصل بازگشت کاروان اسرای اهل بیت به کربلا در مسیر شام به مدینه، زمان آن را حدود پایان ماه صفر و اوایل ربیع الاول و یا زمانی بعد از آن دانستهاند. برخی دیگر، اربعین سالهای بعد را زمان این رویداد شمردهاند.[نیازمند منبع]
جابر بن عبدالله انصاری که از صحابهپیامبر اسلام(ص) است به عنوان نخستین زائر امام حسین(ع) شناخته میشود. بنابر روایات دینی، او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع) در سال ۶۱ ه.ق به همراه عطیه عوفی به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد. [۶]
به گفته قاضی طباطبایی زیارت روز اربعین در نزد شیعیان زیارت «مَرَدّ الرَّأس» نیز خوانده میشود. [۹] مَرَدُ الرأس یعنی بازگرداندن سر، و منظور آن است که در این روز که اسرای اهل بیت به کربلا بازگشتند سر امام حسین(ع) را نیز به کربلا آوردند و دفن کردند.
راهپیمایی اربعین
توصیه به زیارت اربعین باعث شده شیعیان به ویژه ساکنان عراق، در سالهای اخیر و پس از سقوط رژیم پیشین کشور عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالبا به صورت پیاده صورت میگیرد یکی از پرجمعیتترین راه پیماییها در جهان شمرده میشود. در سال ۱۳۹۲ ه.ش پیش بینی حدود ۲۰ میلیون زائر شده بود. [۱۰] در برخی گزارشها از حضور ۱۵ میلیون شیعه به کربلا در روز اربعین سال ۱۴۳۵ه.ق /۱۳۹۲ ه.ش خبر دادهاند [۱۱]